Δεν είμαι πολιτικός επιστήμονας. Και η σχέση μου με τις ανθρωπιστικές επιστήμες είναι αυτή του ερασιτέχνη αναγνώστη.Έχω όμως την τύχη(;) να είμαι ενήλικος πολίτης μιας αστικής δημοκρατίας, η οποία σε τακτά χρονικά διαστήματα (υποτίθεται κάθε τέσσερα χρόνια[sic]) μου ζητά τη γνώμη μου επί του πολιτικού γίγνεσθαι.Κι επειδή κάθε φορά που μου ζητείται η γνώμη μου , τα διλήμματα έχουν προαποφασισθεί ερήμην μου, πράγμα ολέθριο για τις αιμορροΐδες μου, προσπαθώ να κατανοήσω την πραγματικότητα στην οποία ζω, αναζητώντας βοήθεια σε κείμενα ή βιβλία ανθρώπων, που θεωρούνται ειδικοί και σίγουρα είναι ειδικότεροι εμού.
Θα μου πείτε τί καταλαβαίνω απ' αυτά που διαβάζω; Ε ο καθείς κάνει ό,τι μπορεί.Επειδή όμως τελευταία, σε συζητήσεις, διαπιστώνω μια περιρρέουσα σύγχυση, θα σας καταθέσω εδώ δυο τρία πραγματάκια που μέχρι τώρα έχω καταλάβει-ή νομίζω ότι έχω καταλάβει τέλος πάντων.
Αφορμή για το παρόν σημείωμα είναι η είδηση ότι ο διευθύνων σύμβουλος της Eldorado δήλωσε σε συνέντευξη ότι "κάνουμε ό,τι όλες οι εταιρίες προσπαθώντας να μειώσουμε με νόμιμους τρόπους τους φόρους που θα πληρώσουμε". Εννοεί βέβαια τη δημιουργία ενός κυκεώνα εταιριών στην Ολλανδία και αλλού, μέσω των οποίων κινούνται τα κέρδη τους ώστε να μην φορολογούνται πουθενά.Ανέφερε μάλιστα τις ασφαλιστικές εισφορές των εργαζομένων,που πληρώνει η εταιρία , ως πληρωμή φόρων. Κάποιοι θαύμασαν μ' αυτές τις δηλώσεις και, σύμφωνα με την έκφραση της εποχής, έπεσαν από τα σύννεφα. Δεν θά 'πρεπε.
Άλλη αφορμή είναι αυτή η άθλια πολιτική γεωγραφία που μας έχει επιβληθεί , βάσει της οποίας είθισται να προσανατολιζόμαστε: δεξιά, κέντρο, αριστερά. Γεωγραφία που καθαγιάζει το κέντρο ως σοβαρό και μετριοπαθή χώρο, στον οποίο όλοι θέλουν να ανήκουν και εξοβελίζει στο πυρ το εξώτερον "τα δύο άκρα" ως υστερικά,εμπαθή κι επικίνδυνα.
Ας αφήσουμε, προς το παρόν, την πρώτη κι ας ασχοληθούμε με τη δεύτερη.
Τα επίθετα δεξιός, κεντρώος, αριστερός δεν παύουν να είναι τόπου σημαντικά αν δεν τα εμπλουτίσουμε με ιδεολογικά χαρακτηριστικά, που θα τα μετατρέψουν σε πολιτικά σημαίνοντα. Έλκουν βέβαια την καταγωγή τους από την χωροθέτηση των πολιτικών ομάδων στη Γαλλική Εθνοσυνέλευση του 1789, όπου έφεραν και τις ανάλογες πολιτικές ιδεολογίες της εποχής. Μετά όμως από 2,5 αιώνες θεωρώ ότι υπάρχει ανάγκη επαναπροσδιορισμού αυτών των ιδεολογικών φορτίων.
Ποιές είναι όμως οι ιδεολογίες που διατρέχουν την σύγχρονη κοινωνία και οι οποίες θα μας προσφέρουν τα υλικά ένδυσης αυτών των τοπολογικών όρων; Προς πίκραν και οργήν των πολιτικών επιστημόνων, πολιτικών αναλυτών και λοιπών ειδικών, αντιπαρέρχομαι την ιστορική αναδρομή και προσγειώνομαι άτεχνα στις εξής τρεις: Φασισμός, Φιλελευθερισμός, Μαρξισμός.
Ας δούμε συνοπτικά, έως μηχανιστικά, πώς αντιλαμβάνεται το φτωχό μου το μυαλό αυτές τις τρεις ιδεολογίες:
α) Φασισμός. Πρόκειται για μια ιδεολογία που θεωρεί ως μονάδα κοινωνικής αναφοράς την φυλή-έθνος και όχι το άτομο.Η κοινωνία δεν είναι τίποτε άλλο παρά η ιεραρχία της φυλής. Σκοπός της είναι η επιβίωση και η ευημερία της φυλής-έθνους.Τα άτομα που απαρτίζουν την κοινωνία είναι αναλώσιμα και καθήκον έχουν να παλεύουν για τους παραπάνω σκοπούς, δλδ την επιβίωση και την ευημερία της φυλής-έθνους.Ατομικά δικαιώματα δεν χρειάζεται να έχουν. Κάτι σαν την κοινωνική δομή του μελισσιού δηλαδή,όπου το κάθε μέλος του θυσιάζεται χάριν του συνόλου ανωνύμως.
Ως ατομική ευμερία θεωρείται η ευημερία της φυλής, η οποία επέρχεται δια της κατακτήσεως ή εξαφανίσεως των άλλων φυλών-εθνών, οι οποίες κατά τα τεκμήριον είναι κατώτερες.Υπό αυτήν την οπτική, το σταλινικό καθεστώς δεν μπορεί να λογισθεί ως φασιστικό δεδομένου ότι δεν είχε ως μονάδα κοινωνικής αναφοράς την φυλή-έθνος,με όλα τα συμαπαρομαρτούντα.Κατά την ταπεινή μου άποψη -άλλη επιστημονική απρέπεια- το καθεστώς αυτό προσομοίαζε περισσότερο σε απολυταρχική μοναρχία.
β) Φιλευθερισμός. Όπως καταδεικνύει και η ετυμολογία της λέξης, είναι η ιδεολογία που φιλεί την ελευθερίαν. Την ελευθερία του ατόμου. Αυτή εξάλλου είναι η μονάδα κοινωνικής αναφοράς. Το άτομο. Το οποίο διαθέτει ατομικά δικαιώματα, που απορρέουν από τη φυσική του υπόσταση και εγγίζουν την ιερότητα. Ο Φιλελευθερισμός γεννήθηκε άλλωστε ως απάντηση στην φεουδαρχία και την μοναρχία, που ήθελαν τους υπηκόους να ανήκουν εν πολλοίς στους αυθέντες τους.
Κάθε άτομο παλέυει για την προσωπική του ευημερία.Συνήθως η πάλη του αυτή τον φέρνει σε αντιπαράθεση με τον διπλανό του, επέρχεται σύγκρουση και ο ικανότερος νικάει. Αυτό λέγεται ευγενής άμιλλα και είναι ο τρόπος με τον οποίο δομείται η κοινωνική ιεραρχία.
Η κοινωνία δεν είναι εμπρόσωπος συλλογικός οργανισμός, με τις ανάγκες και τις λειτουργίες του, αλλά άθροισμα ελεύθερων ατόμων, που το καθένα παλεύει για την προσωπική του ευημερία. Έτσι η κοινωνική ευημερία δεν είναι τίποτε άλλο παρά το άθροισμα των προσωπικών ευημεριών. Αν αυτό είναι θετικό, όλα πάνε καλά. Αν είναι αρνητικό, τότε επέρχεται καταστροφή, άρα και αναδιανομή της πίτας, πράγμα που δημιουργεί ίσες ευκαιρίες.
Η κοινωνία, λοιπόν, δεν είναι τίποτε άλλο παρά μια ανγκαία δομή που, ως ελλανοδίκης, ελέγχει την εφαρμογή των όρων τιμιότητας αυτών των μαχών. Τους οποίους όρους εισηγούνται και επιβάλλουν, όπως είναι λογικό, οι νικητές.Προς τα εκεί έτεινε και η προσπάθεια του Κέυνς, προς την εφαρμογή δηλαδή τιμιότερων όρων και προς το ευ αγωνίζεσθαι.
Έτσι ο όρος νεο-φιλελευθερισμός είναι, κατά τη γνώμη μου, έωλος.Διότι, ως ιδεολογία, το μόνο που ζητά είναι να επιβάλλει αδικότερους όρους σ' αυτόν τον διαρκή αγώνα.Νομιμοποείται όμως δεδομένου ότι σκοπός του είναι η ευημερία αυτών που τον επαγγέλλονται, μέσα στο πλάισιο που περιέγραψα.
Τέλος, για να επανέλθω στην πρώτη αφορμή δημιουργίας του παρόντος σημειώματος, ο διευθύνων σύμβουλος της Eldorado δεν υπερβαίνει τα εσκαμμένα, αντίθετα παίζει το παιχνίδι ορθά, με τους ισχύοντες όρους.
γ) Μαρξισμός. Μιλώ για την κοινωνική ιδεολογία που εκφράστηκε μέσω του Μαρξ και όχι για την πολιτική θεωρία του κομμουνισμού.Θά' πρεπε να πω "κοινωνισμός". Αλλά πέραν του ότι είναι αδόκιμος νεολογισμός, θα παρέπεμπε σε άθλια μετάφραση του εδραιωμένου ξενόγλωσσου "σοσιαλισμού", πράγμα που θα δημιουργούσε περισσότερες συγχύσεις απ' όσες θα επίλυε. Παραμένω λοιπόν στον όρο Μαρξισμός.
Μονάδα κοινωνικής αναφοράς για τον Μαρξισμό είναι τόσο το άτομο όσο και η κοινωνία. Τα άτομα διαθέτουν ατομικά δικαιώματα και διακριτή ύπαρξη. Οργανώνονται σε κοινωνικές συλλογικότητες συνδεόμενα με δεσμούς αλληλεγγύης και παλεύουν τόσο για την προσωπική όσο και για την συλλογική ευημερία. Η ιεραρχία δεν επιβάλλεται δια της ισχύος αλλά επιλέγεται απ΄την ίδια την κοινότητα, είναι ελέγξιμη και ανακλητή. Οι προστριβές και οι ανισότητες επιλύονται εντός και από τη συλλογικότητα. Ευημερία δεν νοείται η απόκτηση οικονομικής ή πολιτικής δύναμης αλλά η επαρκής τροφή ,εργασία, γνώση και περίθαλψη. Η τεχνολογία δεν επινοεί καινούργια καταναλωτικά προϊόντα αλλά επιλύει προβλήματα που προκύπτουν απ' την κοινωνική και βιωτική εξέλιξη. Τέλος η επιστημονική έρευνα δεν κατατείνει στην απόκτηση ισχύος αλλά στην προσωπική και κοινωνική αυτογνωσία καθώς και στην κατανόηση του κόσμου στον οποίο ζούμε.
Αν είστε ακόμα εδώ και δεν έχετε στραφεί ήδη στο να διαβάσετε κάτι πιο τεκμηριωμένο και ενδιαφέρον, ακολουθήστε με στην προσπάθεια στο να ταιριάξουμε αυτές τις ιδεολογίες στην προαναφερθείσα πολιτική τοπογραφία.
α) Ο Φασισμός δεν ταιριάζει σε κανένα κόμμα πλην της Χρυσής Αυγής.
Γνωρίζω ότι στην καθομιλουμένη ταυτίζουμε τον Φασισμό με την αυταρχικότητα, την μισαλλοδοξία, τον υφέρποντα ρατσισμό και τον εθνικισμό. Δεν λέω ότι υπάρχουν στεγανά μεταξύ όλων αυτών. Όμως η ταύτισή τους δεν κάνει τίποτε άλλο απ' το να εκλογικεύει τον Φασισμό και να τον κάνει πιο προσιτό. Τα αποτελέσματα τα είδαμε ήδη στις κάλπες.
Συγχωρήστε μου την απολυτότητα αλλά ο Φασισμός είναι ο Φασισμός. Τίποτε άλλο.
β) Μας μένουν λοιπόν δύο ιδεολογίες να ταιριάξουμε σε τρεις τοπικούς προσδιορισμούς.
Ας αρχίσουμε απ΄το τέλος αφού είναι κοινή παραδοχή ότι ο Μρξισμός είναι ιδεολογία της Αριστεράς.Μη με ρωτήσετε ποιας Αριστεράς. Της Αριστεράς. Γενικώς.
Εδώ πρέπει να υπενθυμίσω ότι ζούμε ήδη σ' ένα καθεστώς , του οποίου οι θεσμοί διαπνέονται από την φιλελεύθερη ιδεολογία.Δεν είναι κάτι κρυφό, το δηλώνει με όλους τους τόνους και προς όλες τις καταυθύνσεις.
Οι υπόλοιπες πολιτικές δυνάμεις της πολιτικής μας γεωγραφίας λοιπόν, ανήκουν στην φιλελεύθερη ιδεολογία. Και αυτό συνάγεται είτε δια του αυτοπροσδιορισμού (πχ "η μεγάλη φιλελεύθερη παράταξη") είτε δια των πολιτικών τους θέσεων (πχ θέσεις για την "αριστεία" ή για τις εργασιακές σχέσεις κλπ). Και αυτό είναι κάτι που δεν νομίζω ότι θα αρνηθεί κανείς.
Κατά συνέπεια το Κέντρο και η Δεξιά διαπνέονται από την ιδεολογία του φιλελευθερισμού.
Θα μου πείτε "μα καλά,όλοι αυτοί είναι ίδιοι λοιπόν;" Δεν υπαινίσσομαι κάτι τέτοιο. Οι αποχρώσεις είναι πολλές. Συμβαίνει μάλιστα και ένα παράδοξο, που συνέβαινε ήδη από την εποχή της εμφανίσεως του φιλελευθερισμού κατά την βιομηχανική επανάσταση: οι παλαιόπλουτοι και ευγενείς φιλελεύθεροι διέθεταν μεγαλύτερη κοινωνική ενσυναίσθηση και απαιτούσαν ηπιότερους όρους του παιχνιδιού απ' ό,τι οι αυτοδημιούργητοι νεόπλουτοι. Αυτό το βλέπουμε και στη δική μας πολιτική γεωγραφία όπου η Δεξιά (στην οποία κατά τεκμήριο ανήκουν οι ισχυρότερες οικονομικά τάξεις,οι παλαιόπλουτοι και η καθ' ημάς αριστοκρατία) τείνει περισσότερο προς θέσεις κεϋνσιανές ή κοινωνικής συνοχής, αντίθετα με το Κέντρο (το οποίο κατά κοινή παραδοχή εκφράζει τις δυναμικά ανερχόμενες μεσαίες τάξεις) που παλεύει για περισσότερα ατομικά δικαιώματα, περισσότερες "ευκαιρίες"(άρα και δυνατότητα περισσότερων "μαχών")με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την κοινωνική συνοχή.
Αν, λοιπόν, ισχύουν όλ' αυτά τότε γεννάται ένα πρόβλημα: ποιος είναι μετριοπαθής και ποιος ακραίος;
Θεωρώ ότι δεν πρέπει να συγχέουμε αυτήν την αντίθεση με άλλες, όπως προοδευτικός-συντηρητικός ή ριζοσπαστικός-μετριοπαθής, οι οποίες έχουν διακριτό πολιτικό περιεχόμενο. Η ενλόγω αντίθεση έχει ηθική διάσταση, πράγμα που αφήνει άπειρους βαθμούς ελευθερίας στον ερμηνεύοντα.
Αν όμως θεωρήσουμε ότι μετριοπαθής είναι αυτός που προσπαθεί να συγκεράσει απόψεις και να εξομαλύνει αντιθέσεις, ενώ ακραίος αυτός που οξύνει αντιθέσεις και η δράση του δημιουργεί καινούργιες, τότε μόνο σ' ένα συμπέρασμα μπορούμε να καταλήξουμε: ότι η μόνη ακραία παράταξη είναι το Κέντρο.
Τώρα μπορείτε με μετριοπάθεια να με ρίξετε στην πυρά.
